Tofas Team

Aracın, normal seyri esnasında çalışan bütün sistemlerinde oluşabilecek ani arızların bir tehlike yaratmadan sürücüye bildirilmesi gerekir. Gelişen teknolojiyle birlikte bu tür hayati veriler elektronik sistemlerle kumanda edilen ve hassas sonuçlar veren uyarı sistemleri geliştirilmiştir. Kullanılan bu uyarı sistemleri:

1. Grafik ekranlı yardımcı sistemi,
2. Motor soğutma suyu seviye algılayıcısı,
3. Fren balatası aşınma algılayıcısı,
4. Kapı denetim anahtarı,
5. Ampul denetim modülü ( Dijital ekran beyni )
6. Yağ seviye algılayıcısı,
7. Buzlanma uyarıcı göstergesi,
8. Bagaj kapağı konum anahtarı,
9. Servis fasılası sıfırlama düğmesi,
10. Cam yıkama suyu seviye algılayıcısı,
11. Hız sensörü gibi çeşitli fonksiyonların çalışmasını veya denetlenmesini sağlayan birimlerden meydana gelmektedir.

Yardımcı uyarı sistemi (AWS-Accessory Warning System), sürücüye grafik bir uyarıcı bir ekranın üzerinde araç ile ilgili önemli verileri bildirir. Birkaç algılayıcı ve güç çeviriciden tümleşik grafik ekranlı bir elektronik kumanda modülünden ve araç tipine bağlı olarak izlenen dış lamba ampullerindeki akımı ölçen ayrı bir uyarı modülü içerir.

Yardımcı uyarı sistemi aşağıdaki girdilere yanıt verir:

· Fren balatası aşınması,
· Düşük dış hava sıcaklığı,
· Düşük yakıt seviyesi,
· Düşük motor yağı seviyesi,
· Düşük motor soğutma suyu seviyesi,
· Eksik cam yıkama suyu seviyesi,
· Geçen servis aralıkları süresi,
· Bagaj kapağının yanlış kapatılması.

Sistem tarafından gözetilen elemanlar, haznelerde algılayıcılar (sensörler) veya gözetim anahtarlarıdır ve bunlar yardımcı uyarı sistemine, durumları hakkında bilgi iletirler. Örneğin, ön ve arka ışık ampullerinden ampul gözetim modülü sorumludur.

5.2.1)Grafik uyarı ekranlı yardımcı uyarı sistemi

Grafik uyarı ekranında üst kısımda aracın bir resmi ve alt kısmında gösterge lambaları bulunur. Kontak açıldıktan sonra uyarı ekranındaki lambalar 5s süre ile yanar.

Ampuller sağlam ise tüm gösterge lambaları yanar ve sonra söner. Her hangi bir ampul yanık kalırsa söz konusu algılayıcı veya gösterge anahtarının her hangi bir parametrenin normal sınırlar dışında gösterdiği anlaşılacaktır. Burada fren lambası göstergesi istisna olup söndürmek için fren pedalına bir defa basmak gerekir.

Şekil 5.7 Ön konsola yerleştirilen grafik ekranlı yardımcı uyarı sistemi

Algılayıcı veya gösterge anahtarı sinyalleri yardımcı uyarı modülünde grafik uyarma ekranı için ikaz akımına dönüştürülür.

Gelişen ve değişen araçlarda bu ekrana ve dolayısıyla sisteme düşük yakıt uyarı lambası ve servis fasıla sıfırlama düğmesi katılmıştır. Servis fasıla lambasının söndürmek için kontak açılır ve düğme 4s kadar basılı tutulur.

5.2.2)Sistemi oluşturan devre elemanları

5.2.2.1)Motor soğutma suyu seviye sensörü; Algılayıcı, soğutma suyu genleşme kabının alt kısmındadır. Burada ki algılayıcı, sabit Reed rölesinden ve şamandırada bulunan daimi bir mıknatısından oluşur. Aslında bir anahtar olan bu algılayıcı şamandıra yukarıda iken kapalı, aşağıda iken açıktır.

Şekil 5.8Motor soğutma suyu sensörü


Şekil 5.9 Eksik soğutma suyu görsel işareti

Motor soğutma suyu seviye algılayıcısı, genleşme kabının içindeki seviye en az işaretinin altına düştüğünde açılır. Algılayıcı kontakları uyarma modülünü şaseye bağlar.

Su seviyesi normal iken şase irtibatı vardır, su seviyesi en azın altında iken şase irtibatı yoktur.

5.2.2.2)Fren balatası aşınma sensörü; Fren balatası aşınma algılayıcısı, fren balatalarının iç tarafındaki balatada bulunan küçük bir kablo grubuna bağlıdır. Bu balataların sürtünme malzemesi yaklaşık bir milimetre kalınlığa kadar aşındığında devre kesilir.
Her bir aks üzerinde seri bağlı olan kablo gruplarının bir tanesinin ayrılması, yardımcı uyarı modülündeki dirençte bir değişikliğe yol açar. Direnç değişince elektronik değerlendirme devresi fren balatası aşınma uyarı lambasını devreye sokar. Eğer fren balatası uyarı lambası yanar ancak yapılan gözetim balatanın aşınmadığını gösterirse sensör bağlantıları gözden geçirilmelidir. Kablo bağlantı noktaları her zaman temiz, kuru ve doğru takılmış olmalıdır. Eğer bağlantılar paslanmışsa veya su girmesi sonucu kısa devre yapmışsa kurutulmalı, temizlenmeli ve tekrar bağlantı yapılmalıdır.bunların yanında soketlerdeki lastik halkaların da takılı olması gerekir.

5.2.2.3)Kapı / bagaj kapağı açılma kontrol anahtarı; Kapıların tam kapanmadığını denetleyen anahtarlar kapı kilitlerindedir. Bagaj kapağı konum anahtarı kilidin içindedir.


Şekil 5.10 Kapı/bagaj kontrol anahtarı

Anahtarlarda iki pimli fiş bulunur. Pimlerden biri şaseye, diğeri ise yardımcı uyarı modülünün ilgili pimine bağlıdır. Anahtarlar, kapılar tamamen kapandığında görev yapacak şekilde konumlandırılmışlardır. Kapının birisi tamamen kapatıldığında anahtarda kapanır ve kapı açık iken veya aralık iken açık kalır.

Yardımcı uyarı modülünün elektronik devresi grafik ekranın ilgili bölümü devreye sokar. Her kapıda iç lambaları yakmak için ilave bir anahtar vardır. Sadece bagaj kapak konum anahtarının çift işlevi vardır. Bu durumda arka kapak anahtarı sinyali grafik uyarı ekranı için ve iç lambaları yakmak için kullanılır.

5.2.2.4)Ampul denetim modülü; Ampul denetim modülü, yardımcı uyarı modülündeki ampul arıza ekranını gözetim eder. Arızalı ampul, araç resminin köşelerindeki lamba işareti ile gösterilir. Modül, lambalar açık iken kıza hüzmelere, yan lambalara, arka lambalara ve stop lambalarına akım gider. Akımı ölçer. Ampul arızalanınca söz konusu kablodan akım geçmez ve ampul gözetim modülü bunu algılar, sonra grafik uyarı ekranına bir sinyal gönderir. Bunlara karşın araca bir römork bağlı iken gözetim mümkün değildir.

Şekil 5.11 Araç üzerine yerleştirilmiş kontrol modülü

Ekran arızalı fren lambası/arka lamba veya arızalı yan lamba/ kısa hüzme arasında ayırım yapamaz. Her ikisi için sadece tek bir gösterge lambası kullanılır.

5.2.2.5)Buzlanma uyarıcısı sensörü; Bu uyarı göndericisi aracın ön tarafındadır. Sıcaklığa hassas bir direnç olup, negatif sıcaklık kat sayılı (NTC) termistördür. NTC rezistansı ile paralel bağlı 11 kW’luk direnç, ısı değişimi nedeniyle meydana gelen dirençte farklılığının, yardımcı uyarı modülü elektronik devresi tarafından saptanabilecek bir limit içinde kalmasını sağlar.

Buz uyarı ekranı iki adet kar işaretinden oluşur. Birisi kavuniçi diğeri ise kırmızıdır. Dış sıcaklık +1º C ile +4ºC arasında iken kavuniçi işaret yanar. Sıcaklık 1º C altına düştüğünde sesli bir uyarı ile kırmızı işaret yanar.

Şekil 5.12 Aracın motor ön bölgesine yerleştirilen buzlanma uyarıcı sensör

Yol bilgisayarı olmayan araçlarda buzlanma uyarı göndericisinden gelen sinyal direkt olarak uyarı ekranını aydınlatan yardımcı uyarı modülüne gönderilir. Her ne kadar ekran 0’ın altına düşen sıcaklıkları hemen gösterirse de, 0’ın üstündeki sıcaklıkları ancak daha yüksek bir sıcaklık ve 8 km/h üstündeki bir araç hızı 10s süre ile kaydedildiğinde gösterecektir. Araç hareket halinde iken, -1º C den +6ºC ye ani sıcaklık artışı 10 s sonra ekranı kırmızıdan kavuniçine çevirir. 10 s sonra ise kavuniçi uyarı işareti söner.

5.2.2.6)Yakıt göstericisi sensörü; Yakıt göstericisi göndericisi depo içi yakıt pompası ile birlikte (sadece benzinli motorlar) bir birim oluşturur ve yakıt deposuna üst kısmından takılır. Yakıt gösterici göndericisi, yakıt göstergesine, yardımcı uyarı sistemi Eksik yakıt uyarı lambasına ve yol bilgisayarın akım gönderen iki direnç vardır. Gönderici, bir potansiyometre aracılığı ile yakıt seviyesini saptar. Direnç, bir şamandıra yardımı ile hareket eden bir sürgü ile yakıt seviyesine ayarlanır. Yardımcı uyarı modülünde 10 kW ‘luk bir direnç değeri ölçülürse, eksik yakıt uyarı lambası ayrı bir bağlantı üzerinden yardımcı uyarı modülü tarafından devreye sokulur. Bu ise yaklaşık 8lt benzin kaldığını gösterir. Ayrıca, menzil 80, 40 ve 20 km ‘ye düşünce sesli bir sinyal devreye sokulur.


Şekil 5.13 Yakıt seviye sensörü


5.2.2.7)Servis fasıla göstergesi; Servis fasıla geçen düre ve yapılan kilometre değişkenlerine göre hesaplanır.

Zaman sayacı aküden beslenir ve bu yüzden kontak anahtarının konumuna bağlı değildir. Akü arızalansa veya bağlantısı kesilse bile geçen süre belleğe alınır.

Kilometre sayacı araç hareket halinde iken hız denetim sistemi tarafından üretilen karesel sinyaller ile bilgilendirilir. Önceden saptanmış “km” veya “süre” dolduğunda yardımcı uyarı modülü servis fasıla göstergesini devreye sokar.

Dizel motorlu araçlarda servis fasılası sadece yapılan kilometre ile hesaplanır. Periyodik bakım sırasında servis fasıla sıfırlama düğmesini kullanarak yeni bir servis aralığı ayarlanır. (Servis fasıla işareti yanmasa bile).Bu amaçla torpido gözündeki düğmeye kontak açık iken dört saniye süre ile basılır

5.2.2.8)Eksik cam yıkama suyu anahtarı; Eksik cam yıkama suyu anahtarı, cam suyu kabının içindedir. Anahtar motor soğutma suyu seviye anahtarı ile tasarım ve çalışma olarak aynıdır.eksik cam yıkama suyu anahtarı kabın su seviyesi yaklaşık çeyrek dolu seviyeye düştüğünde açılır.