Tofas Team

Amortisör, aracınızın kontrolsüz olarak salınmasını önleyici bir elemandır. Bozuk yollarda aracınızın tekerleklerine bağlı olan diğer aksamları yol durumuna ve seyir hızına bağlı olarak değişen genlikte düşeysel bir salınım yaparlar. Amortisörlerin görevi bu salınımları emniyet ve konfora uygun bir biçimde absorbe etmektir.Amortisörler, araç süspansiyon sistemlerinde yaylarla birlikte kullanılarak yoldan tekerleklere gelen sarsıntı ve titreşimlerin araba şasisine iletilmeden emilmesini veya en aza indirilmesini sağlarlar. Burada amortisörlerin rolü yaylardan daha değişik bir karakter gösterir.
Bu sistemlerde yay tarafından depolanan enerji, salınımlar halinde şasiye iletilmeden amortisörler tarafından emilir. İşte bu prensibe dayanarak yolun düzensizliklerinden dolayı meydana gelen darbe ve salınımları, yaylar, araç gövdesine iletmeyerek depolarlar. Amortisörler ise hareket yönüne ters doğrultuda gösterdikleri direnç ile gerek ilk anda tekerlekten gelen enerjiyi ve gerekse yayda depolanan enerjiyi yutarak ısıya çevirirler. Böylece sarsıntıları azaltırlar.
 
Yayların araç süspansiyon sistemlerinde kullanılmaları geçen yüzyıla kadar dayanır. İlk kullanılan yaylar kalın çelik yaylardır. Bunların yoldan gelen darbeleri bir ölçüde yutmaları, daha hızlı ve rahat yolculuk yapma imkânını ortaya çıkarmıştı. Daha sonraları halk arasında makas olarak bilinen yaprak yayların büyükten küçüğe doğru yerleştirilmesi ile meydana gelen yaylar, geniş kullanım alanı bulmuştur. Bu yayların ön ve arka dingil ile şasi arasında kullanılmasıyla araç gövdesi dolaylı olarak dingillere oturtulmuş olur. Böylece yoldan gelen sarsıntılar kadar, aracın kalkma ve fren sırasındaki sarsılmaları da yumuşatılmış oluyordu. İlk defa 1928'de otomobil imalatındaki bir uygulamayla süspansiyon sistemi her bir tekerleğe bağımsız olarak uygulanmış, yani dingil kullanılmasından vaz geçilerek her tekerlek ayrı olarak yataklanmıştır. Böylece bir tekerlek tarafından alınan darbe diğerine iletilmediğinden seyahat rahatlığı artırılmıştır.
Bugün helezon yaylar, burulma çubukları, yaprak yaylar gibi kullanılan birçok yay tipi vardır. Genellikle ön tekerlekler için helezon yaylar kullanılırken, arka dingil yaprak yaylardan yapılan makaslar üzerine oturtulur.
Yaylar enerji depolama kabiliyetleri yüksek olan elastik elemanlardır. Bu özellikleri, dolayısıyla yol sathından alınan darbeleri, boyut değiştirerek ve enerji depolayarak şasiye iletmeden alırlar. Fakat yalnız başlarına kullanıldıklarında ilk anda depoladıkları enerjiyi sonra geri verirler ve bir salınım hareketine sebeb olurlar. Bu salınımın sadece bir kısmı yayın rijitliği, yani iç moleküller sürtünmesi dolayısıyla ısıya çevrilerek yutulur ve salınımın durması zaman alır. Eğer bu salınımların devam etmesine müsaade edilirse araçta da sallanmalar görülür.
Bilhassa İkinci Dünya Savaşı sırasında metalurji  sahasındaki son ilerlemeler yayların enerji depolama kabiliyetlerini, yani elastikiyetlerini arttırmış ve araç süspansiyon sistemlerinde yaylar yanında enerji yutma kabiliyetleri yüksek amortisörlerin kullanılması bir ihtiyaç halini almıştır. Bugün amortisörler, araç süspansiyon sistemlerinde geniş bir şekilde kullanılmaktadır.
Amortisörler, sadece aracın konforu için gerekli elemanlar değillerdir. Aynı zamanda tekerleklerin yolu iyi kavramaları gibi önemli bir fonksiyonu da yerine getirirler. İyi bir amortisör virajda savrulmayı önler. Tekerleklerin yere iyi basmalarını ve zıplamamalarını sağlayarak hem çekişi artırır, hem de fren yapıldığında duruş mesafesini kısaltır.
 Her ne kadar araç üzerinde amortisör kullanımının pek çok gerekçesi varsa da, bunların en önemlilerinden birisi titreşimin elemine edilmesidir. Titreşim genliği ve frekansının insan sağlığına etkisi üzerine pek çok çalışma ve araştırma yapılmıştır. Araç tasarımında ihtiyaç duyulması üzerine ISO (Uluslararası Standartlar Enstitüsü) bir standart oluşturarak tüm araç grupları için kabul edilebilir titreşim frekans bandını 1-80 cps olarak belirlemiştir.
      Aracın ağırlığı yol yüzeyine aracın aksı ve tekerlekleri vasıtası ile iletilir. Araç sabit halde iken yol ile lastikler arasındaki reaksiyon kuvveti statiktir. Araç harekete başlar başlamaz bu statik kuvvetler yol kalitesine ve yüzeyin pürüzlülüğüne bağlı olarak dinamik hale gelir. Araç yoldaki bir tümseğin veya çukurun üzerinden geçtiğinde yol yüzeyinden aracın tekerleklerine doğru bir tepki kuvveti oluşur. Tekerlek doğası gereği darbe kuvvetini kısmi olarak elemine eder ve kalan darbeyi aracın aksı yardımı ile yaylara iletir. Bundan sonra araç darbe sebebi ile yaylar üzerinde salınıma başlar. Amortisörler bu noktada devreye girer ve titreşim etkisini minimize eder. Asıl amaç konfor ve sürüş güvenliği açısından salınım sayısını 1 ila 1,5 genlik arasında sınırlamaktır.  
                                                           Amortisörün Yapısı

 
Amortisörler ne zaman değiştirilmelidir ?
Amortisörler zamanla aşınır. Sürücüler bunun farkına hemen varmayabilir ve bunun yaratacağı olumsuzlukları tespit edemeyebilir. Bu yüzden araç sahipleri amortisörlerini her 20.000 kilometrede bir kontrol ettirmeli, gerekirse değiştirmelidirler.
Amortisörlerin yıpranıp, yıpranmadığını belirleyecek kişiler servis yetkilileri ve araç sahibidir.
Araç sahipleri tarafından; 
• Aracın virajda savrulması veya sarsılması,
• Frenleme sırasında aracın önünün aşırı inip kalkması,
• Lastiklerin düzensiz aşınması,
• Amortisörlerin üzerindeki yağ lekeleri vb. çeşitli emarelere dikkat edilerek amortisörün değiştirilip değiştirilmeyeceği anlaşılabilir.

Ayrıca basit bir test de bu kararı vermenize yardımcı olacaktır. Ellerinizi motor kaputunun üzerine koyup sertçe aşağı doğru salınım yaptırıp bıraktığınızda araç bir defadan fazla salınım yaparsa bu, amortisörlerin yıprandığı ve değiştirilmesi gerektiği anlamına gelir.

Yıpranmış Amortisörler Birçok Riskleri Beraberine Getirir.

1.Virajlarda yol tutuş kapasitesi ve lastik-yol temasının kaybı: İyi bir amortisör virajlarda savrulmayı önler, tekerleklerin yola iyi basmasını sağlayarak hem çekişi arttırır hem de fren yapıldığında duruş mesafesini kısaltır.
2.Frenleme mesafesinin uzaması: Ani yapılan frenlerde güç tamamen tekerlekler ile yol arasındaki sürtünmeye aktarıldığından, zıplayan bir tekerlek yerle teması kestiği süre içinde fren yapamaz. Bu ise fren gücünün yarı yarıya azalması, bir başka deyişle durma mesafesinin iki katına çıkması demektir.
3.Sollama sırasında ve yandan rüzgarda tehlikeli şekilde ani savrulma,
4.Suda kızaklamanın düşük hızlarda bile görülmesi: Bu durumun yaşanmaması için amortisörlerin ön çift yada arka çiftinin beraber; tercihen dördününde aynı anda değiştirilmesi önerilir. Ayrıca ön amortisörler değiştirildikten sonra daima ön takım rot balans ayarlarının yaptırılması gerekir.
5. Aşınan amortisör sarsıntıya yol açar, farlar etkilenir, gece yolculuklarında karşıdan gelen sürücülerin görüşünü bozma riski ortaya çıkar.
6. Sürücünün daha fazla yorulmasına ve reflekslerinin yavaşlamasına sebebiyet verir.
7. Amortisörlerin görev yapmaması durumunda araç lastikleri farklı yerlerden, düzensiz ve erken aşınır.
8. Aracın temel parçalarının bozulmasına ve gelecekte tamiri son derece pahalıya mal olacak masraflara sebep olur.
9. Buzlu ve karlı yollarda araç hakimiyeti kaybolur.

Göz önünde bulundurulması gereken en önemli hususlardan bir tanesi de bozuk amortisörlerin kesinlikle tamir edilmemesidir. Amortisörü tamir etmek, güvenliği %100 riske atmak demektir. Amortisör 40• 50 parçanın birbiri ile uyumlu çalışması sonucu mükemmel bir performans gösterdiği için bir iki parçanın değiştirilmesi amortisörün tamir edildiği anlamına gelmez ve çoğu zaman yenisini almaktan daha pahalıya gelen bir uygulamadır.

Pratik Bilgiler

Amortisörlerle ilgili problemler ve problemleri giderme yolları:

Süspansiyon çok sert ise nedeni,
• Bireysel konfor beklenti farklılığı
• Özelliğini kaybetmiş amortisör
• Yanlış seçilmiş helezon
• Yanlış seçilmiş amortisör olabilir.
Çözüm: Aracınızı servisinize deneme sürüşü için götürün.

• Amortisör ve helezonlarınızı kontrol ettirin ve gerekirse yenileyin.
• Çok yumuşak ise nedeni,
Sebebi: Arızalı amortisör

• Bireysel konfor beklenti farklılığı
• Aşınmış iç parçalar
• Zayıflamış helezon
• Yanlış seçilmiş helezon olabilir.
Çözüm: Amortisör ve helezonların kontrol edilmeli ve gerekirse değiştirilmelidir.

• Aracın yol tutuşu zayıf ise nedeni,
• Amortisörler değişiminden sonra rot-balans ayarı yaptırılmaması.
• Uyumsuz amortisörler olabilir.
Çözüm: Amortisörler daima çift olarak değiştirilmelidir.

• Ön amortisörler değiştirildikten sonra mutlaka ön düzen ayarı yaptırılmalıdır.
• Aracın tabanı olması gerekenden daha fazla yere yaklaşmış ise nedeni,
• Kırık veya yıpranmış helezonlar
• Yanlış seçilmiş amortisörler
• Kilitlenmiş amortisörler olabilir.
Çözüm: Doğru helezonlar seçilmeli, amortisörlerin komple değiştirilmelidir.

• Lastikler düzensiz aşınmış ise nedeni, 
• Yanlış lastik basıncı
• Yanlış rot ayarı
• Düzgün ve asimetrik çalışmayan amortisörler
• Aşırı yumuşak süspansiyon
• Aşınmış amortisörler
• Araç sürüş şekli olabilir.
Çözüm: Lastik basıncı kontrol ettirilmeli

• Ön takım ayarı yapılmalı
• 20.000 km.’de bir amortisörler kontrol ettirilmelidir.
• Araçta normalden daha fazla gürültü var ise nedeni,
• Gevşek amortisör toz borusu
• Aşınmış montaj parçaları
• Kötü monte edilmiş amortisörler
• Yağ kaçıran veya aşınmış amortisörler
• Yanlış montaj parçalarının kullanılması olabilir.
Çözüm: Montaj kontrol edilmeli

• Gerekiyorsa amortisörler ve montaj parçaları değiştirilmeli
• Diğer ön düzen elemanları kontrol ettirilmelidir.
• Direksiyonda titreme var ise nedeni,
• Kötü lastik balansı ve rot ayarı
• Dengesiz aşınmış frenler veya fren diskleri
• Aşınmış direksiyon amortisörü
• Kötü monte edilmiş amortisör olabilir.
Çözüm: Aşınmış parçalar değiştirilmeli

• Amortisör montajı kontrol ettirilmeli
• Amortisör üzerinde yağ kaçağı var ise nedeni,
• Hasara uğramış amortisör mili
• Hasarlı toz borusu
• Toz borusu olmadan monte edilen amortisör
• Aracın aşırı tozlu ortamda kullanılması
• Aşınmış keçe
• Hasarlı amortisör tüpü
• Paslı piston mili yüzünden bozulmuş keçe olabilir.
Çözüm: Amortisör değiştirilmelidir.

• Amortisörde gaz kaçağı var ise nedeni,
• Hasarlı keçe
• Gazlı amortisördeki yağ kaçağından kaynaklanan düşük gaz basıncı olabilir.
Çözüm: Amortisör değiştirilmelidir.

Bak bu güzel bir bilgi..

Elinize sağlık ama kopyalamadan sonra düzenleme yaparsanız iyi olur, bazı yerler okunmuyor. Diğer konularınızdada durum aynı..